Cimrilik
İnsanı hem dünya hem de ahiret saadetinden mahrum eden kötü huylardan
biri de cimriliktir. Cimrilik, bir insanın yerine getirmesi vacib olan
zekatını vermemesi, sadaka ve hayratta elini sıkı tutmasıdır.
İnsana ihsan edilen serveti, sarf edilmesi gereken yerde sarf etmemek
cimriliktir. Sarf edilmemesi gereken yerde sarf etmek ise, israftır. İkisi de
hem şer’an ve hem de aklen kötü sayılmıştır. Cimriliğin de israfın da İslâm
ahlâkında yeri yoktur. Bu iki yolun ortası ise sehâ ve cömertliktir. Cenab-ı
Hak bir ayetinde mealen: “Onlar sarfettikleri zaman ne israf ederler ne de
cimrilik, ikisi arasında bir yol tutarlar” 134 buyurmuştur. Mal ve nimet
ALLAH’ın bir lütfu, keremi ve ihsanıdır. Eğer bunlar Cenab-ı Hakkın emir ve
rızası dairesinde harcanırsa ALLAH, o mal ve servetin bereketini artırır, sahibine
huzur ve saadet verir. Ayet-i kerimeden de anlaşılacağı gibi her şeyin
ifrat ve tefriti zararlıdır. Fazilet-i ahlâkiye ise itidale riayet ile olur.
İnsan verdiği zekat ve sadaka ve yaptığı hayır ve ihsanlar ile hem dünyasını
hem de ahiretini temin eder.
Cenab-ı Hakkın insana servet ve mal vermesindeki hikmetlerden biri de
muhtaç insanların ihtiyaçlarını karşılamasıdır. ALLAH-ü Teâla bir ayetinde
cimrilik hakkında şöyle buyurmuştur:
“ALLAH’ın fazl u kereminden kendilerine verdiğini (harcamakta)
cimrilik edenler, bunun kendileri için bir hayır olduğunu
sanmasınlar. Bilakis bu onlar için bir şerdir. Onların cimrilik
ettikleri şey, kıyamet günü boyunlarına dolanacaktır.” 135
Bu ayet cimrilerin ahirette azaba maruz kalacaklarını ifade ediyor. Mal
ve servetleri yılan gibi bir suret alarak cimrilik yapanların boyunlarına
dolanacaktır. Bu hale göre insan nasıl olur da fani olan malını ALLAH’ın
emrettiği yolda feda etmez ve kendini azaba maruz bırakır?
Başka bir ayette “Onlar hem cimrilik ederler, hem insanlara cimriliği
emrederler. ALLAH’ın lütf u inayetinden kendilerine verdiğini gizlerler,” 136
buyrulmuştur.
Cimriliğin en önemli sebebi aşırı mal sevgisi ve ölümü düşünmemektir.
Bir diğeri sebebi, çoluk çocuğunu istikbaldeki ihtiyacını düşünerek mal
biriktirmektir. Kendisine verilen nimetlerin ALLAH tarafından verildiğini
düşünmeyen bir insan, sadaka vermeye veya infak etmeye teşebbüs ettiğinde
nefsinde bir cimrilik dalgalanmaya başlar, zekat ve sadaka vermez.
Cimriliğin bir sebebi de ileride fakir düşeceğinden korkmaktır.
Cimrilik yalnız maddi mal ile değil, ilim gibi manevi nimetlerde de olur.
Mesela, ilim öğrenmek isteyen bir kişiye öğretmemek de cimriliktir.
Cimri insanlar arzu ettikleri şeyi kolaylıkla elde edemediklerinden ömür
boyu huzursuz yaşarlar. Daima rezalet ve zillete düçar olurlar. Kendilerine
sadık ve vefadar bir dost ve bir muhib bulamazlar.
Şu da bir hakikattir ki, cimrinin yığdığı mal, bazı hadiselerin rüzgar gibi
esmeleriyle berheva olur, gider. O maldan kendi istifade etmediği gibi ahirette
de mesuliyetten kurtulamaz.
Cimrilik ALLAH’ın sevmediği hasletlerden birisidir. İslâm’la şereflenen bir
insana cimrilik ve israf haramdır. Cimrilik ve israftan kurtulan insanlar
saadete ve selamete kavuşurlar. ALLAH’a ve ahiret gününe inanan bir insan
fakirlere yardım ederek nefsindeki bu kara lekeyi temizler ve bu beladan
kurtulur.
Cimrilik hem ferdleri hem de bütün bir toplumu ilgilendiren bir hastalıktır.
Bu bakımdan Peygamber Efendimiz (asm) bir hadislerinde cimrilik
hakkında şöyle buyurmuştur:
“Aman aman, cimrilikten son derece sakınınız. Zira sizden
öncekileri cimrilik helak etmiştir. Cimrilik onları kan dökmeye
ve haramı helal tanımaya sürüklemiştir.” 137
Cimri olan insanın sonunda İslâm’ın şartlarından olan zekatı terk etme
tehlikesi vardır. Bediüzzaman Hazretleri de zekatın terkinden doğacak
tehlikeyi şöyle ifade etmiştir:
“Beşerin hayat-ı içtimaîsinde bütün ahlâksızlığın ve bütün
ihtilalatın menşe’i iki kelimedir:
Birisi: “Ben tok olduktan sonra, başkası açlıktan ölse
bana ne?”
İkincisi: “Sen çalış, ben yiyeyim.”
Bu iki kelimeyi de idame eden, cereyan-ı riba ve terk-i zekattır.
Bu iki müdhiş maraz-ı içtimaîyi tedavi edecek tek çare,
zekatın bir düstur-u umumî suretinde icrasıyla, vücub-u zekat
ve hurmet-i ribadır.” 138
Peygamber Efendimiz (asm) bir hadislerinde, “ALLAH üç kişiye buğzeder.
Bunlar; yaşlandığı halde zina edenler, verdiğini başa kakan cimriler ve
kibirlenen fakirlerdir,” 139 buyururlar.
Bir başka hadislerinde, “İki haslet vardır ki bir müminde bulunmazlar.
(Bunlar) cimrilik ve kötü huydur,” 140 buyurmuşlardır.
Peygamber Efendimiz (asm) “Cömerdin yemeği şifa, cimrininki hastalık
sebebidir.” “Cahil bir cömert, ALLAH katında, cimri olan alimden daha
sevimlidir.” 141 “Cimri olan her ne kadar zahid de (dünyadan elini çekmiş)
olsa cennete giremez.”
Cimrilikten kurtulmanın çaresi,
İnsan, “Ben yok iken ALLAH beni insan olarak yarattı. Göz, kalp, akıl gibi
sayısız nimetler ihsan etti.” diye bu nimetlerin ALLAH tarafından verildiğini
düşünmeli ve kendisine ihsan edilen dünya nimetlerini yine O’nun rızası
yolunda harcamalıdır.
Cimrilik hakkında geçen ayet ve hadislerde ifade edilen cezaları düşünmeli
ve cimri insanın halk arasında da sevilmediğini nazara almalıdır.
Cömert insanlara edilen iltifat ve itibarı dikkate alarak sehavetin çok güzel
ve ulvi bir haslet olduğunu düşünmelidir.
Cenab-ı Hakkın ihsan ettiği malların imtihan için verildiğini düşünüp, o
malı dünyadan ziyade ahirete harcamanın daha faydalı olacağını bilmelidir.
Aklı başında olan bir insan infakın (ALLAH yolunda harcamanın) imsaktan
(malı biriktirmekten) daha hayırlı olduğunu bilir ve infakı tercih eder.
Yahya b. Muaz şöyle demiştir: “Kötü kimseler olsalar bile, cömertler için
herkesin kalbinde bir sevgi vardır. İyi olsalar bile cimrilere karşı herkesin
kalbinde yalnız nefret vardır.”
İbnü’l-Mutez de cimrilik hakkında “İnsan malına cimrilik ettiği nisbette
şeref ve haysiyetinden kaybeder” demiştir.
Cimri bir zengin olmaktansa şükreden fakir olmak daha iyidir. Mesela,
Karun, Hazret-i Musa’nın (as) yakın akrabalarındandı ve fakirdi. O zaman
Hazret-i Musa (as)’ın sohbetlerine devam ederdi. Daha sonra Cenab-ı Hak
ona zenginlik bahşetti ve Hazret-i Musa’ya “Karun’a de, malının zekâtını
versin.” buyurdu. Bunun üzerine Karun “Bunları ben kendi ilmimle kendim
kazandım,” diyerek zekât vermeyi reddetti ve helak oldu.
Mehmed Kırkıncı,
Anasayfa 
] 
